مرور تاریخ زرگنده به روایت «علاف» قدیمی محله | باغ‌ها رفتند، برج‌ها آمدند
تاریخ انتشار: ۴ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۰۶۳۹۰۹
همشهری آنلاین- امیر بهمن تاجداری: یک شب پاییزی در حالی که به دنبال یک کاسب محل، در کوچه پسکوچه‌های محله زرگنده قدم می‌زدم در خیابان شکرابی، سه‌راه حسن‌آباد، روبه‌روی درمانگاه رئوف، نبش کوچه وکیلی، متوجه مغازه‌ای شدم که نمای غریبی داشت. در این مغازه برعکس اغلب مغازه‌های دیگر، شیشه‌ای تمیز و بزرگ با وسایلی لوکس دیده نمی‌شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
داخل مغازه شدم؛ با توجه به وضعیت مغازه، از او پرسیدم که آیا قصد تغییر شغلش را دارد؟ جواب داد: مغازه را برای ساخت‌وساز ساختمان جدید تعطیل کرده است. سر حرف که باز شد، فهمیدم حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. دیری نگذشت که چند نفر از کاسب‌های قدیمی محل که در کنار خشکشویی او مغازه داشتند به ما پیوستند و یک گفت‌وگوی صمیمی و ساده با کاسب‌های قدیمی محله زرگنده از جمله آقایان اویار حسینی، شکرابی، عبدی و... شکل گرفت. گفت‌وگویی طولانی که محور اصلی آن با «محمد اسماعیل شیخی» صاحب مغازه خشکشویی محله زرگنده آغاز می‌شد، کاسبی که به‌زودی قرار است از آنجا برود. آنها حافظه خوبی داشتند؛ آنقدر خوب که می‌شد با صحبت‌هایشان به نیم قرن قبل بازگشت.
کاسب اصیل محله‌مان را بهتر بشناسیم
محمد اسماعیل شیخی، نوه حاج اسماعیل شیخی یا حاج اسماعیل بقال است. او حدود ۶۰ سال قبل در همین محله صاحب مغازه علاف بود. علاف در آن زمان به صنفی می‌گفتند که علوفه و لوازمی از قبیل بیل، کلنگ، طناب، زغال، خاک زغال و... می‌فروختند. محمد اسماعیل شیخی می‌گوید: «این مغازه از سال ۱۳۲۹ دایر است. در تمام این سال‌ها در اصناف گوناگونی از جمله بقالی، قصابی، دوچرخه سازی، بنگاه معاملات خودرو و... و. فعالیت داشته‌ام. دلیل تغییر مشاغل و عدم دوام و پایداری در هر کدام از اصناف گوناگون را از او جویا شدم. پاسخ داد: «درگذشته کاسبی‌های مردم بسیار پر رونق و با برکت بود. دست زیاد نبود. مردم برای کاسب محل احترام خاصی قائل بودند ولی اکنون متأسفانه صداقت در کسب و کار کمتر به چشم می‌آید. او اکنون صاحب ۲ فرزند، یک دختر و یک پسر و یک نوه دختری است. دخترش خانه‌دار و پسرش مهندس آی. تی و صاحب شرکتی در زمینه آی. تی است.»
محله زرگنده در سه کیلومتری جنوب منطقه تجریش واقع شده است. این محله از جنوب غربی الهیه شروع می‌شود و تا حسن‌آباد ادامه می‌یابد. غرب این محله به بزرگراه آیت‌الله صدر می‌رسد و شرق آن تا خیابان شریعتی (جاده قدیم شمیران) که در مجاورت محله قلهک است امتداد دارد. از بدو استقرار سفارتخانه‌ها در تهران، عمارت تابستانی کارکنان سفارت روسیه در انتهای شمالی محله قرار داشت. وجه تسمیه زرگنده به کشف سکه‌ها و کوزه‌های باارزش موجود در تپه‌های آن حوالی بر می‌گردد. زرگنده همچنین مسیلی دارد که از نهرهای جاری از دامنه کوه‌های البرز به سمت تهران ایجاد شده که از سرپل تجریش آغاز و با گذشتن از محله پل رومی و الهیه، وارد زرگنده (خیابان رودکی شمالی) می‌شود. سپس به محله‌های میرداماد، خیابان‌های رودبار شرقی و سیدخندان می‌ریزد. مرحوم دهخدا در فرهنگ خود واژه زرگنده را چنین تعریف کرده است: «قصبه‌ای است از بخش شمیران شهرستان تهران که در سه هزار گزی جنوب تجریش و بر سر راه تهران تجریش و متصل به‌قلهک واقع است و در حدود ۴ هزار تن سکنه دارد. مقر تابستانی سفارت روسیه شوروی در این قصبه واقع است.»
حدود ۸۰ سال قبل محله زرگنده تا الهیه فعلی وسعت داشت. آن زمان انتهای الهیه فعلی زمین‌هایی گسترده جهت کشت و زرع وجود داشت که بیشتر آن متعلق به خانم فخرالدوله یکی از شاهزاده‌های دوره قاجار بود. وی مالک باغی نیز در آن محدوده بود که به باغ فخرالدوله شهرت داشت. از جمله باغ‌های محله که اکنون فقط نامشان در ذهن برخی از اهالی زرگنده باقی مانده می‌توان به باغ سنگی، باغ لسانی، باغ ملاقاسمی، باغ اسفندیاری، باغ جوزف، باغ عباس پخته سرو باغ گلشن اشاره کرد. باغ‌های مذکور در طول چند سال گذشته توسط دلالان زمین از مالکان خریداری و هر کدام به قطعات ۲۰۰ الی ۵۰۰ تفکیک و با کاربری‌های مختلف تبدیل به ساختمان‌های چند طبقه و برج شده‌اند. باغ گلشن در محدوده خیابان رودکی فعلی نزدیک رودخانه آخرین باغی است که در محله تخریب شده است. جالب است بدانید که باغ ملاقاسمی به اجداد محمود ملا قاسمی از قهرمانان پرآوزاه کشتی جهان که در المپیک هلسینکی مدال برنز گرفت تعلق داشت که با گذشت زمان تخریب شد.
قلعه خرابهنزدیک به ۱۵۰ سال قبل، دروازه قلهک در شمالی‌ترین نقطه تهران در محله زرگنده بود. آن زمان در محله، چند عمارت قلعه مانند وجود داشت. داخل قلعه‌ها، بناهایی سوله‌ای شکل بود که مردم محل آخر هر سال جهت خرید و فروش محصولات خود در آن مکان‌ها گرد هم می‌آمدند. مشهورترین قلعه زرگنده، قلعه‌ای با مالکیت حاج اسماعیل بقال به مساحت تقریبی ۱۰ هزارمترمربع بود که پشت سفارت روس واقع شده بود. این قلعه به قلعه خرابه شهرت داشت. محل قلعه خرابه اکنون در خیابان فرشته فعلی است. جای قلعه خرابه برجهای بلند ساخته شده است. سند ثبتی این قلعه به نام حاج اسماعیل بقال در دست نوه او یعنی محمد اسماعیل شیخی است. همچنین در زرگنده کوچه‌ای به نام کوچه قنات وجود داشت که محله را به دو محله پایین و بالا تقسیم می‌کرد. محله بالا روی تپه‌ای قرار داشت که اکنون روی آن تپه مدرسه‌ای به نام شهید لالی ساخته شده است.
کارگران رنگسازیدر زرگنده محله‌ای وجود دارد به نام حسن‌آباد زرگنده که از ابتدای خیابان شهید دانشگر آغاز و تا شمال خیابان ظفر (دره قشلاق سابق) ادامه دارد. بافت کوچه‌های این محله مانند کوچه‌پسکوچه‌های جنوب شهر است. در گذشته کارخانه رنگ زرگنده در محل وجود داشت که متعلق به شخصی به نام صانعی اهل تبریز بود. این کارخانه باعث شده بود که محله حسن‌آباد زرگنده به قشر کارگرنشین تبدیل شود. آن زمان اغلب کارگرها در محله حسن‌آباد زرگنده اقدام به خرید زمین به‌صورت قسطی با متراژهای کوچک حتی ۲۵مترمربع می‌کردند. در ایام تابستان نیز دانش‌آموزان و کارگران اوقات فراغت خود را با کار کردن در کارخانه می‌گذراندند. صانعی تنها کسی بود که در ایام محرم در حسینیه زرگنده غذا نذری می‌داد. در ایام عید نوروز نیز به در خانه اهالی رفته، به تعداد فرزندان آنها لباس و کفش نو به‌عنوان عیدی هدیه می‌کرد. بعدها کارگرانی که از وضعیت مالی بهتری برخوردار بودند اقدام به خرید زمین به‌صورت اقساط از متری ۵تومان تا ۳۵۰ تومان در متراژهای ۵۰۰ و ۱۰۰۰ متری در محله کردند. با گذشت زمان و بالا رفتن قیمت در این منطقه فرزندان آنها به سرمایه‌داران بزرگ تهران تبدیل شدند.
مشاهیر محلهمحله زرگنده از جمله، محله‌هایی است که افراد مستعد و موفقی در آن پرورش یافته‌اند که هر یک از آنها افتخاراتی برای کشور به ارمغان آورده‌اند. از ورزشکاران بنام محله می‌توان به علی کرم سوری، اکبر شکرابی، اسدالله گلیان، حاج محمود ملا قاسمی و سید شمس‌الدین عباسی اشاره کرد. اکنون یکی از کارآفرینان فعال در سطح کشور مهندس شیخی است. وی زادگاهش در همین محل بوده است. او اکنون در زمینه گل و گیاه فعالیت دارد و در شمال کشور، در شهرستان نوشهر گل پرورش می‌دهد. او را آقای ارکیده دنیا می‌نامند.
________________________________________________________
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۲ به تاریخ ۱۳۹۳/۰۸/۰۳
کد خبر 768184 برچسب‌ها تهران قدیم تهرانمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: تهران قدیم تهران محله زرگنده حاج اسماعیل قلعه خرابه حسن آباد آن زمان باغ ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۰۶۳۹۰۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
دستگیری ۲۲ سارق مغازه طی ۳ روز در گیلان
رئیس پلیس آگاهی گیلان از شناسایی و دستگیری ۲۲ سارق و هفت مالخر در طرح سه روزه عملیاتی مبارزه با سرقت مغازه در استان خبر داد و گفت: این افراد به ۲۲ فقره سرقت اعتراف کردند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از گیلان و به نقل از پایگاه خبری پلیس گیلان، علیرضا حدادی با بیان اینکه طرح عملیاتی مبارزه با سرقت مغازه به مدت سه روز در استان گیلان اجرا شد، اظهار کرد: در این طرح با انجام اقدامات پلیسی و در عملیات‌های جداگانه، ۲۲ سارق و هفت مالخر در سطح استان شناسایی و دستگیر شدند.
وی افزود: بر اساس تحقیقات انجام شده سارقان به ۲۲ فقره سرقت مغازه اعتراف کردند و برای سیر مراحل قانونی در اختیار مرجع قضائی قرار گرفتند.
رئیس پلیس آگاهی استان گیلان تاکید بر رعایت اصول و نکات پیشگیری از سرقت توسط مردم، خاطرنشان کرد: ارتقای نظم و امنیت همواره در دستور کار پلیس قرار دارد.
کد خبر 748925
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است